13 oktober 2023 - Het is vandaag vrijdag de 13e, een dag die door miljoenen mensen over de hele wereld wordt gezien als een ongeluksdag.... maar waar waar komt die angst voor vrijdag de dertiende eigenlijk vandaan? Hoe is deze datum historisch uitgegroeid tot een schrikmoment voor velen? Het bijgeloof rond vrijdag de dertiende is pas ruim honderd jaar oud, zo is te lezen op de website Historiek.
Op de vraag wanneer vrijdag de dertiende precies is ontstaan, is geen eenduidig antwoord te vinden. Er zijn verscheidene herkomsten mogelijk:
Noorse sage - Twaalf goden hielden een diner in Walhalla (de hemel), waarop plotseling Loki, de god van chaos en leugens, onuitgenodigd binnenkwam. Daar schoot hij de god Balder – de god van de vreugde – dood, waarna de aarde in rouw gedompeld werd.
Christendom - Zo zou Jezus Christus zijn gekruisigd op vrijdag de dertiende, volgens folkloristische verhalen, hoewel het christendom die dag later typeerde als Goede Vrijdag en niet als ongeluksdag. Er zijn mensen die beweren dat God op vrijdag de dertiende Adam en Eva uit het paradijs verdreef. Ook het Laatste Avondmaal wordt wel eens genoemd. Er zaten twaalf discipelen aan, met Jezus erbij dus dertien mensen, en wat volgde was het verraad door het vertrek van een dertiende persoon (Judas) en daarna de kruisiging van Christus. In het christendom is twaalf sowieso het getal van de perfectie, denk aan de twaalf stammen van Israël, de twaalf discipelen en 144.000 uitverkorenen (12X12). Twaalf plus één betekent dan: imperfectie of ongeluk.
Tempeliers - Philips de Schone in Frankrijk liet op vrijdag 13 oktober 1307 alle Tempeliers oppakken. Ze waren vals beschuldigd.
Heksen - Volgens volksverhalen kwamen op vrijdag de 13e de heksen bij elkaar, samen met zwarte katten. Dat bracht natuurlijk ongeluk. Dit volksverhaal was afkomstig uit Scandinavische landen. Bij de samenkomst van de twaalf heksen zou de duivel als dertiende lid aanwezig zijn. Het getal dertien heet dan ook wel het duivelsdozijn.
Volgens recenter onderzoek is vrijdag de dertiende een concept van (veel) latere datum. De interesse voor de ongeluksdatum ontstond in de Verenigde Staten.
Over de geschiedenis van het pechmoment vrijdag de dertiende, schreef de Amerikaanse journalist Nathaniel Lachenmeyer in 2004 het boek ’13’. Hij traceerde de opgang van het begrip als ongeluksdatum in 1881. Volgens Lachenmeyer besloot toen een Amerikaanse officier om op elke dertiende van de maand een diner van dertien gangen aan dertien personen aan te bieden. De officier noemde het gezelschap “The Thirteen Club”. De eerste bijeenkomst was op een vrijdag. De officier wilde zo aantonen dat dertien géén ongeluk bracht. Volgens Lachenmeyer werd de notie ‘vrijdag de dertiende’ als ongeluksdag in de Verenigde Staten pas echt bekend na 1907. In dat jaar verscheen het boek Friday The Thirteenth van de Amerikaanse zakenman en schrijver Thomas W. Lawson (1857-1925).
De eerste Nederlandse krant die melding maakte van ‘vrijdag de dertiende’ in relatie tot ongeluk, was de Leeuwarder Courant op 3 april 1896.
De notie vrijdag de dertiende werd in Nederland pas echt bekend na de Tweede Wereldoorlog, aldus historicus Albert van der Zeijden. Het naoorlogse veramerikaniseren van de Nederlandse cultuur droeg hieraan sterk bij.
Met name de griezelfilm Friday The 13th uit 1980 zorgde voor de verspreiding van het begrip ‘vrijdag de dertiende’ in Nederland.
Bron Historiek.net
130123/HvL
