Roggel - 24 augustus 2023 - In ons Nederland komen ruwweg 25.000 diersoorten voor en meer dan 10.000 plantensoorten. Van de diersoorten vormen de insecten de grootste groep. Er komen vooral veel soorten kevers, vliegen, muggen, bijen, wespen en mieren voor die het hoofdbestand vormen. Andere veel voorkomende soorten bij de diersoorten zijn aaltjes of nematoden, mijten en kreeftachtigen. Het gekke is dat bijvoorbeeld bij vogels, vissen en zoogdieren veel mindere diversiteit bekend is.
Bij de plantensoorten vormen de schimmels, waaronder de paddenstoelen en lagere schimmels de microfungi, groenwieren en zaadplanten, een grote diversiteit. Daarnaast zijn er nu ook heel veel exoten bekend die voor de inheemse flora en fauna een plaag aan het worden zijn.
Eencellige organismen
Bij het woord biodiversiteit zijn het niet de eencellige organismen die in onze grijze massa naar boven komt pruttelen, maar ik vertel jullie; het wemelt ervan. Nederland is rijk aan de eencelligen, neem maar als voorbeeld de kernloze bacteriën. Hoeveel er precies van zijn, dat weet niemand. Het is goed mogelijk dat we pas tien procent van het werkelijke aantal bacteriesoorten beschreven hebben. Veel van deze schitterende organismen kunnen zelf koolstof vastleggen, net zoals planten dat doen door CO2 uit de lucht te halen. Cyanobacteriën, die wij vroeger blauwalgen noemde, doen dit.
Voor de meesten onder ons zijn bacteriën alleen bekend als ziekmakers en afbrekers van allerlei afval, van voor ons nutteloos organisch materiaal tot chemicaliën en olie. Niets is minder waar. Door die eigenschappen zijn ze onmisbaar bij het sluiten van veel natuurlijke kringlopen.
Eencelligen treffen we ook aan in de hoofgroep van Eukaryoten die anders dan bacteriën een kern hebben. In Nederland komen groepen voor met de schitterende namen als Excavata, Hacrobia en Stramenopila, (mocht je nog woorden voor een spelletje Scrabble nodig hebben, bij deze...) hiertoe behoren de waterschimmels en een hele partij aan algen en wieren. In ons kleine kikkerlandje komen dan ook vooral kiezelwieren, ook wel diatomeeën genoemd, voor; zo'n 1.700 soorten zijn bekend.
Of wat te denken van een andere groep eencelligen: de gisten. Wie kent deze groep niet? We weten nu al dat deze eencelligen vijftien procent van de totaal aantal voorkomende soorten in Nederland beslaan. Waarschijnlijk zijn dat er veel meer. Wij danken al deze organismen dat wij mensen, maar zeker ook alle planteneters, roofdieren, parasieten en afvaleters überhaupt kunnen bestaan. Deze diversiteit aan eencelligen blijft meestal verborgen voor de leken onder ons (lees: het grote publiek).
Meercellige organismen
Het meercellige leven laat een nog veel grotere diversiteit in uiterlijk toe dan eencelligen. Hoe dat komt, dat is eenvoudig. Groepen cellen binnen een organisme gaan zich specialiseren en zich dus richten op specifieke taken. Goed te zien bij bijvoorbeeld meercellige schimmels of nog beter bij planten. Deze groepen tellen duizenden soorten. In de dierenwereld is de diversiteit en specialisatie in uiterlijk nog veel duidelijker aanwezig dan bij planten. Er is een toename van de eenvoudig opgebouwde soorten als sponzen, de vele malen complexere vogels en uiteindelijk de zoogdieren.
Dieren zijn onze meest soortenrijke groep. Hieronder vallen extreem grote groepen als raderdieren, rondwormen, weekdieren maar ook chordadieren (deze hebben al een wervelkolom in aanleg). Voorbeelden hiervan zijn: manteldiertje, slijmprikken en het lancetvisjes Cephalochordata. Deze groepen zijn in Nederland vertegenwoordigd met vele honderden soorten. Het wordt pas echt spannend bij de soortengroep van de Nematoden (aaltjes en rondwormen) en vooral de geleedpotigen. Tot deze laatsten behoren de kreeften, spinnen, duizendpootachtigen en insecten. Deze laatste groep dieren is met zo’n 19.500 soorten verantwoordelijk voor bijna 40 procent van de totale Nederlandse biodiversiteit.
Verborgen biodiversiteit
Soorten komen en gaan, ze nemen toe en af in dichtheid en ook verspreiding. Wat leuk is om te weten is dat er nog altijd tientallen soorten in Nederland ontdekt worden. Niet alleen door de wetenschappers, maar ook als amateurs zoals wij. Voor een deel gaat het dan om nieuwkomers, die zich in ons land vestigen. Een ander deel van de ontdekte soorten blijken zogeheten Cryptische-soorten. Ze leven al veel langer in Nederland, maar op een of andere manier is er toevallig geen oog op gevallen. Bij toeval krijg je een exemplaar onder de microscoop en blijkt bij determinatie (het op naam brengen) een haar, haakje, groef, staartdeel, kleur, markering anders te zitten dan bij eerder gevonden exemplaren.
Het uitbreiden van de lijst van soorten in Nederland wil dus überhaupt niets zeggen. Helaas zegt dat niets over de toename van aanwezige soorten. Het is bekend en zeer verontrustend dat er in een rap tempo soorten uit ons land verdwijnen. De achteruitgang is zichtbaar bij de steenvliegen, vlinders en bijen en dan bedoel ik de wilde bijen in het bijzonder die in een moordend tempo verdwijnen uit Nederland.
Van de 27 soorten steenvliegen zijn er sinds 2000 nog maar 10 over en zijn ook nog eens ernstig bedreigd. Bedreigd door de waterkwaliteit van het oppervlaktewater. Van de 338 bijensoorten die in Nederland voorkwamen zijn er nu al 41 verdwenen en van de overgebleven soorten is meer dan de helft ernstig bedreigd. Ten slotte van de 70 soorten dagvlinders zijn er binnen de laatste 50 jaar 22 soorten verdwenen de van de overige 48 zijn er 24 zeldzaam tot zeer zeldzaam. Voor veel van deze dieren is het slechts gissen naar hun achteruitgang.
Wordt het warmer? Komt er meer of minder neerslag? Wie zal het zeggen? Welk model staat er ten grondslag bij al die “dikkoppen” die besluiten wat wij met ons allen gaan doen met “ONZE AARDE”. Gaan “ze” weer in november 2023 voor niks naar de Klimaatconferentie van Dubai?
Ik roep, HELP!
Ron
Ron Van Pol, voorzitter van Groen Hart Leudal, heeft sinds juni 2020 zijn eigen column bij DeltaLimburg.nl.
240823/HvL
