Roggel - 5 februari 2024 - We zijn nu van al die vooroordelen op huidskleur, voorzover er aandacht aan besteed wordt af. Nee, wij zijn allemaal “rôad, gael en greun”. Vraag eens aan een willekeurige “mafkees” waarom hij of zij zó uitgedost is? Wedden dat je krijgt te horen: “fieëste”, “zoepe” en “gezelligheid”, “et heurtj der bie”. In mijn ogen een excuus van niks. Ze weten het niet! Waar ligt dat dan aan? Opvoeding? Aan de maatschappij? De groot geldverdieners! De omzet!
Nu denk je vast, daar heb je hem weer. Maar waarom wordt Carnaval dán wel gevierd?
Kerkgangers weten het. Niet dat ik een kerkganger uit Pur sang ben. Verre van dit.
Met kerst, Pasen, een bruiloft, begrafenis en wanneer onze jongste met zijn trompet bij de harmonie een deuntje blaast, zeg maar de moetjes, dan ben ik erbij. Verder zie je me ook niet in die ijskoude omgeving. Maar in de tijd dat ik nog rondhuppelde in een cowboy outfit met een knakkerpistooltje in de hand (trouwens, ik kan de geur van dat knallend spul in die rode rolletjes papier, waar je als een echte Old Shatterhand je revolver mee moest laden, nog goed herrinneren) moest ik mee naar de kerkdienst op Kerstavond en zeker naar de dienst op Paaszondag. Dan moest ik bij mijn opa en oma naar urbi et orbi op tv kijken. De Paus staat dan traditioneel op het balkon voor een afgeladen vol Sint-Pietersplein in Rome, zijn zegen voor “stad en wereld” uit te spreken. Daar is die beruchte uitspraak nog, die in mijn beleving is blijven hangen; “bedaâàankt voor die Bloème”.
Als kleinkind moest je dan braaf op stoel blijven zitten en vooral geen geluid maken en kuchen dat was uit de boze. Nee, die Paus zou nooit populair bij mij worden.
Ons hedendaagse Carnaval komt oorspronkelijk uit Italië. Het feest vond plaats om de start van 40 dagen vasten aan te geven. Een periode waarin geen vlees gegeten mocht worden. Je voelt hem misschien al aankomen. In de middeleeuwse periode waar ik het over heb, spraken de “edelen” aldaar veel Latijn. Carnaval is dan ook een Latijnse uitdrukking, “Carne vale”. Op z’n Roggels “daag vleis” of Vaarwel vlees!
In steden als Rome, Milaan, Napels en Palermo werd dit feest gevierd door het organiseren van optochten met verklede “gekkies” en na afloop een gemaskerd bal. Na die optochten kwamen veel plaatselijk toeschouwers kijken, veelal de armste onder hen. Dit feest sloeg later over naar de buurlanden als Spanje en Frankrijk, waarna het langzaam over Europa verspreidde.
Limburg
Zoals je weet zijn wij Limburgers, de meest katholieken onder de Nederlanders.
Wij arme schaapjes hebben ons nooit laten beïnvloeden door de protestanten, calvinisten en andere overtuigingen. Simpelweg, in die tijd behoorden wij niet tot het Nederland zoals wij het nu kennen. Nee joh, in de daaropvolgende eeuwen hadden wij allemaal verschillende regio’s, noem het maar een “lappendeken” van grondbezitters. Wij hadden allemaal eigen tradities. Er is een gigantisch verschil tussen: Rijnlands carnaval, Brabanders- en het “enige echte” Bourgondische carnaval wat wij vieren. Ons carnaval speelt zich af in cafés, zalen en op straat. Er zijn zeker ook overeenkomsten. De Brabanders geven hun plaatsen een andere naam tijdens het carnaval zoals de steden; Breda: “Kielegat”, Den Bosch “Oeteldonk”, Tilburg: “Kruikenstad” en Helmond: “Keiestad”.
Maar denk je dat wij dat niet doen? Ik geef je een paar voorbeelden, de gemakkelijkste: De Waereldsjtad? Makkie hè? Juist, Geleen! Maar ken je de namen: “Plekploasterland”, “Kemphazeriek”, “Gangmaekersriek” “Puineriek”, “Kwiebusriek” of “Sjansemaekersriek” (achtereenvolgens: Baexem, Egchel, Heel, Ittervoort, Neer en Roggel) En voor de kenners: “Sjpassemig”, dat is de naam tijdens het carnaval van Heerlen.
Volgens de traditie begint het echte carnaval pas de zondag voor het vasten met de machtsoverdracht. Hierbij wordt de symbolische sleutel (dat dan eigenlijk het bestuur voorstelt van de stad) overgedragen aan Prins Carnaval. Dit staat symbool voor de middeleeuwse traditie, waarmee de sociale orde werd omgedraaid en de arme bevolking de tijdelijke macht over nam van de edelen! De bevolking kon dan de draak steken met de stedelijke adel. Dat was waar het in de middeleeuwen het allemaal om draaide.
Ook de praalwagen is zo’n mooi voorbeeld. Buurtverenigingen maken vaak prachtige wagens met een thema waar ze even op hilarische wijze een knauw geven naar een gebeurtenis in het dorp of een bestuurlijke dwaling veroorzaakt door toedoen van een ambtenaar. Dit is eigenlijk zoals het bedoeld was, protest tegen de edelen. Nu zie je vaak dat er een karrevracht jeugd met metershoog opgestapelde kratten bier op een platte kar staan. Tekst noch originaliteit is voorhanden, als de muziek maar zo hard staat dat je oren spontaan van je hoofd vallen. Wanneer het volume tussen de woningen naar de 130 decibel vliegt, zou het je niet eens opvallen dat er een straaljager boven je rood, geel, groen geschminkte hoofd hangt. Nee, die platte karren hebben niets met carnaval te maken, “zoepe” dat is hun motto.
En tot slot,
Aswoensdag is de woensdag na het carnaval en hier begint voor ons Christenen officieel de martelgang om het 40 dagen vol te houden zonder vlees. Hoe doen die vegetariërs dat dan? Dat is dan toch geen vasten, of wel? Enfin.
Hoe komen we dan aan dat rare getal 11.
Alles begint op de 11e van de 11e, om elf over elf! Dat is de “gekkendag”. Het getal 12 is voor het Katholicisme een heilig getal. 11 komt er net voor, het hoort er niet bij, een afdankertje, het is niet perfect. Daarom ook het gekkengetal, toeval of niet, zelfs dat woord schrijf je met 11 letters.
Alaaf……
Ron
Ron Van Pol, voorzitter van Groen Hart Leudal, heeft sinds juni 2020 zijn eigen column bij DeltaLimburg.nl.
050224/HvL
