Heel - 21 februari 2021 - De UNESCO viert op 21 februari de internationale moederdagtaal. Veel Limburgs sprekende ouders kiezen voor een eentalige Nederlandse opvoeding. Ook komen steeds meer nieuwe Nederlanders in Limburg wonen die geen dialect spreken. Waarom zouden we daarom nog dialect moeten spreken? Wim Coolen van Heemkring Heel schreef hierover een interessante blog, die we met zijn toestemming op deze dag graag met jullie delen.
Bijzondere taal
Het Limburgs is een bijzonder soort taal. Het is een toontaal zoals Zweeds, Noors en Chinees. In die talen kan de betekenis van een woord veranderen door de melodie waarmee het woord wordt uitgesproken. Dat geeft het Limburgs de zangerige klank die het Nederlands niet heeft. Het Limburgse woord zeeve kan bijvoorbeeld het getal zeven betekenen maar ook, iets zeven met een zeef. Door een klein klankverschil ontstaat een verschil van woordbetekenis. Dat maakt de Limburger die dialect spreekt tot één van de toongevoeligste wereldburgers.
Woordenschat
De dialectspreker in Limburg is echter niet alleen toongevoeliger. Kinderen die Limburgs en Nederlands spreken, hebben ook een grotere woordenschat. Datzelfde beeld zien we in Friesland en Drente waar ook veel tweetalig wordt opgevoed.
Spelling en prestatie
Toch voeden ouders hun kinderen tegenwoordig vaak niet meer op in het dialect. Ze zijn bang dat het ten koste gaat van de Nederlandse taalvaardigheid. Uit onderzoek blijkt daar geen sprake van is. Tweetalige opgevoede Limburgse kinderen presteren hetzelfde of zelfs beter dan Limburgse kinderen die eentalig Nederlands werden opgevoed. Een onderzoek uit 2017 toont aan dat dialectsprekende kinderen in Limburg op de basisschool even snel de Nederlandse woordenschat leren als eentalige Nederlandssprekenden. Ze blijken zich ook nog eens beter te kunnen concentreren.
“Wie sjoeën oos Limburgs is”
We moeten af van het idee dat het Limburgs een tweederangs taal is die maar beter vervangen kan worden door het Nederlands. Onderzoeken hebben aangetoond dat het spreken ervan veel voordelen heeft en niet alleen voor de ontwikkeling van onze kinderen. Het is een rijke taal die we met trots mogen spreken.
Inzet stukjes
In 2003 publiceerde Léon Janssen het “Woordenboek Heels-Nederlands”. Een jaar later verscheen nog een aanvulling. Het was een bijzonder intitiatief om de rijke Haelder woordenschat vast te leggen en daarmee voor de vergetelheid te behoeden.
Dialectspreken blijkt bevorderlijk voor een sterke lokale identiteit en voor de onderlinge samenhang in een gemeenschap.
In 1909 sprak 100% van de Limburgse bevolking het Limburgs dialect. In 2015 was dit percentage gedaald naar 36%. Bron: Taalunie 2015
In 1997 is het Limburgs door de overheid erkend als officiële streektaal. Bij wet is vastgelegd dat “een levend dialect” gesproken mag worden in peuterspeelzalen en kinderdagverblijven.
"Bij tweetalige kinderen gaat men ervan uit dat de twee talen altijd aan staan in hun hoofd. Als je de ene taal spreekt, wordt de andere taal even onder controle gehouden. Het snel kunnen schakelen is een vaardigheid die deze kinderen makkelijker lijken toe te passen."
Pater Sangers en de peperkoek
Voor de liefhebber van het Limburgs, er is een prachtig stukje voordrachtskunst van Pater Sangers, dat belangstellenden hier kunnen bekijken. Hij vertelt over zijn reis naar Amsterdam en de rol die een peperkoek daarbij speelde. Pater Sangers werd in 1915 geboren in Stevensweert en werd kruisheer in Maaseik.
Wim Coolen, Heemkring Heel
