Midden-Limburg - 19 juni 2022 - De kortste nacht van het jaar, 20 op 21 juni, komt nu snel dichterbij. Voor de optimisten onder ons; de langste dag. De start van de astronomische zomer, ook wel bekend als de zomerzonnewende. In een eerdere column heb ik daar aandacht aan besteed. Dat het een fenomeen is, dat is zeker, want tijdens de zomerzonnewende hebben al heel wat oude culturen rituelen gevierd. Denk maar eens aan: de Egyptenaren, Inca’s, Germanen, Saksen en Euraziërs, allen vierden zij dit met ceremonies, eten en drank, véél drank.
Meestal ga ik wandelen zonder doel. Gewoon even de natuur in, heerlijk alles op mij in laten werken. Ik loop dan geen specifiek route. Hoe zeggen ze dat ook alweer bij onze zuiderburen? Heb ik “goesting” dan sla ik op de kruising rechts af, bij “gene goesting” links af, de korte route. Maar vandaag heb ik een doel. De kortste nacht nadert en vandaag was, na een behoorlijke periode van zon weer eens een druilerig dagje, met wat motregen. Top!
Mijn wandeling start ik tegen tienen in de avond). Aangezien ik redelijk tegen de bosrand aan woon en hier weinig lichtvervuiling is, maakt dit het wandelen tot mijn doel alleen maar prettiger. Want ik ga met jullie opzoek naar de LED-verlichting van de natuur.
Heb ik jullie aandacht? Je leest het goed LED (en ja het komt van light-emitting diode).
Een uitvinding uit 1962. Nick Holonyak maakte de eerste werkende LED. Maar klopt dat wel? Volgens mij zit daar een gigantische fout. Wij mensen steken ons zelf graag een veer op de hoed. Zo hebben we de werking van klittenband afgekeken uit de natuur. Bij het ontwikkelen van dit handige bandje staat Galium aparine, ook wel bekend als “kleefkruid” aan de basis.
Terug naar mijn LED. Ik wil jullie voorstellen aan niemand minder dan de LED bij uitstek, de Lampyridae. Hoe mooi is alleen de wetenschappelijke naam al! Wij kennen hem als vuurvliegje! Nog sterker, het is helemaal geen vliegje. Het is zoals sommige denken ook geen worm. Maar wat is het dan wel?
Het is een keversoort. Eerlijkheidshalve de naam vuurkever of glimkever dat bekt echt niet. Het mannetje is prachtig ontwikkeld; kop, borst, vleugels, dekschild, poten en achterlijf. Ze kunnen dus dan ook vliegen. Het zijn echte “indrukmakers”.
De vrouwtjes daarentegen zijn een beetje saai, niet meer dan een wormachtige larve. Ze hebben drie paar poten, geen duidelijk kop en borst, geen dekschild en geen vleugels. Ze liggen er maar wat bij. Het liefste open en bloot, goed zichtbaar voor de mannetjes. In haar achterlijf zit een lichtorgaantje (Hierin reageert zuurstof met een aantal biochemische stofjes, om zo het bekende groengele LED licht, te produceren). Krijgt madame niet de aandacht die ze voor ogen heeft, dan gaat ze “twerken”. Ze tilt dan haar achterlichaam op en wiegt het langzaam op en neer, natuurlijk met de LED aan. Hier moet je als vrijgezelle vuurvliegman toch op vallen!?
Mannetjes hebben ook beter ontwikkelde ogen dan de vrouwtjes. Zij moeten haar immers goed kunnen waarnemen! De wijfjes lokken de mannetjes met een constant schijnsel. De mannetjes reageren hier natuurlijk op en hebben een soortspecifieke knippercode, welke zij van elkaar kopiëren om zo nog meer op te vallen. Wanneer een vrouwtje dit aanstaat dan imiteert zij de mannelijke flitscode met een specifiek flitssignaal. Meneer en mevrouw vuurvlieg hebben elkaar gevonden. Je kijkt eigenlijk letterlijk naar een keverorgie. Een waar knipperend “LED-festival”. Het vrouwtje paart met meerdere mannetjes.
Het mooie van dit alles is, dat je bij het aanschouwen van dit lichtspel tussen allemaal knipperde lichtjes ineens twee lichtjes tegelijk aan ziet gaan en hierna ziet doven.
Wanneer het vrouwtje voldoende paringen achter de rug heeft, gaat bij haar het licht uit, “ik ben klaar”.
Zoals gezegd is het vrouwtje meermaals bevrucht geworden. De mannetjes in kwestie hebben aan hun taak voldaan en zullen naar de keverhemel gaan. Het vrouwtje gaat op zoek naar een paar geschikte grassprieten of bepaalde soorten mos waar ze aan de onderzijde van het blad haar eitjes plakt. Ze zal haar minnaars snel volgen.
Wat ook mooi is om te weten, de poppen, de larven en zelfs de eieren kunnen het LED licht ook maken. Ze doen dit niet om zich voort te planten, ben je gek, nee joh! Dit doen ze als afschrikmiddel bij dreigend gevaar.
Uit de eitjes ontstaan larven. De logge trage larve, je gelooft het niet, maar is een echte jager en doet zich tegoed aan naaktslakken (toepasselijker kan haast niet). De larve vervelt vier tot vijf keer. Wanneer een larve een slak te grazen heeft, spuit hij de slak een giftig goedje in, wat de slak doet verlammen en de verteringssappen hun werk gaan doen. Er ontstaat een bruine vloeistof, die de larve heerlijk oppeuzelt. In sommige gevallen blijft de prooi nog leven en ondergaat gedwee, hoe ze door toedoen van de larve steeds kleiner wordt. De larve is volledig aangepast op het nachtelijke leven en stelt de vochtige omstandigheden net zo op prijs als zijn prooi, de slak.
De vuurvliegjes of glimwormen leven in oude graslanden, het liefste op kalkhoudende bodem, maar ook in bermen, hagen en op de heide tref je ze aan. De larven leven op beschutte plaatsen onder stenen, waar hij zich zal verpoppen en overwinteren. In het voorjaar komt uit deze pop het volwassen exemplaar, een larve of een prachtig vuurvliegje!
Even voor de goede orde: Ik vertel dit niet om jullie allen aan te sporen om rond een uur of tien, half elf het bos in gaan, allerminst!
Je verstoort dan al het leven wat gesteld is op haar nachtrust of net bezig is om een prooi te besluipen. Daarnaast mag je het bos niet in tussen zonsondergang en -opkomst! De LED verlichting, wie heeft deze nu uitgevonden?
Tot een volgende keer….
Ron
Ron Van Pol, voorzitter van Groen Hart Leudal, heeft sinds juni 2020 zijn eigen column bij DeltaLimburg.nl.
Foto's Ron Van Pol
190622/HvL
