Roggel - 1 juni 2022 - De laatste tijd is het behoorlijk warm en om dan in de middag te gaan wandelen, daar pas ik voor. Daarbij ben ik wat kalend en verbrand ik “bovenop” nogal snel. Zo zittend op een bankje en genietend van het natuurschoon valt me op dat bij de Speckerbrug veel mossen staan. Maar wat weten we eigenlijk van mossen?
Mossen zijn schitterende planten, ieniemienie en zeer mooi gebouwd. De meeste mossen hebben stengels met bladeren en dankzij het bezet van bladgroen zijn ze in staat om met behulp van zonlicht suikers aan te maken (fotosynthese). Mossen zijn niet zomaar planten. Anders dan de normale planten (vaatplanten), planten zij zich voort door middel van sporen. Nog een belangrijk verschil ten opzichte van de vaatplanten; zij halen hun voeding rechtstreeks via het blad- en stengeloppervlak uit de ondergrond waarop de mosplant groeit. Ze hebben dus geen vaatbundels en wortels. De blaadjes van de mossen zijn slechts een cellaag dik, dus erg dun.
Dit heeft een groot risico. Met dit warme weer verdampt er veel vocht uit de cel.
Ze groeien bijna overal.
Op de grond, op steen, op bomen en ja, zelfs onder water. Ze zitten vast aan de ondergrond met een soort van “hechtworteltjes” ook wel rhizinen genoemd. Het zijn dus geen wortels als bij de vaatplanten. Ondanks hun geringe afmeting vormt deze tak van planten een hele belangrijke schakel in ons ecosysteem. Ze produceren in verhouding veel zuurstof. Ze beschermen de bodem tegen erosie en scheppen een geweldig mooi microklimaat voor het ontkiemen van andere zaden en sporen.
Daarnaast leven in de mossen veel springstaarten, kevers en mijten. Voor diegene die mijn eerdere columns gelezen heeft, voor de macrofauna liefhebbers een walhalla. Wanneer je geluk hebt, kun je hier zelfs een beerdiertje in aantreffen. Dit is een..., ik ga het proberen uit te leggen. Het Beerdiertje is het meest geniale diertje op onze aardkluit wat er bestaat. Maar heel erg klein. Hij is een halve millimeter groot of klein, het is hoe je het bekijkt. Ze zijn in vijf delen onder te verdelen, een kop en vier achterlijfsegmenten. Elk segment heeft een paar poten. Eerst dacht men dat ze verwant waren aan spinachtigen. Beerdiertjes zijn in mijn ogen de meest flexibele diertjes die er überhaupt bestaan. Ze kunnen tegen extreme temperaturen, van -200 tot 270 °C. Ze kunnen lange tijd zonder voedsel, en dan bedoel ik jaren, ze kunnen leven zonder of weinig water. Ze kunnen zonder zuurstof en tegen de meeste straling.
Ze zijn zelfs door ons op de maan achter gelaten en leven daar nu. Per ongeluk!!
Terug naar de titel.
Zoals aangegeven verspreiden mossen zich door sporen. Uniek is dat niet zou je denken. Mis! De levenscyclus van mossen is echt uniek.
Wanneer de sporen rijp zijn, verlaten ze het sporenkapsel waar ze in zaten. Hieruit groeit bij de juiste omstandigheden een voorkiem waarop een soort knopjes ontstaan. De knopjes groeien weer uit tot mosplantjes (met een mooi woord; gametofyten). Deze worden de vrouwelijke en mannelijke voortplantingsorganen genoemd. Ik verzin het niet.
Wanneer zo’n mannelijk orgaan nat wordt, barst het open en komen de zaadcellen vrij. Al zwemmend door de waterlaag moeten ze een vrouwelijk orgaan zien te vinden. De afstand die zo’n zaadcel kan overbruggen is natuurlijk maar heel klein. Hebben die twee zich gevonden, dan ontstaat er een sporenkapsel. Dit blijft dan met een steeltje vastzitten aan de moederplant. Tot het rijp is, wordt het door dit steeltje gevoed. In het sporenkapsel vormen zich tijdens de rijping grotere sporen, na verspreiding kunnen deze uitgroeien tot een nieuw mosplantje.
Hoe mooi wil je het hebben?
Het kan nog gekker, hierboven heb ik de geslachtelijke voortplanting beschreven van de mossen. Maar stel dat dit niet gaat. Dan hebben de mossen daar ook weer iets geniaals op gevonden. Ze zijn in staat om over te gaan op de ongeslachtelijke voortplanting.
Ze zijn in staat om een klein gedeelte van de plant los te laten. Of het raakt los door beschadigingen van buitenaf. Stengel en blad groeien gewoon weer uit tot een nieuw mosje (dit heet dan fragmentatie).
Maar het kan nóg gekker. Ze zijn in staat om een stukje plant (mos) om te vormen met als doel ongeslachtelijke voortplanting. Ze vormen dan korrels. Deze verspreiden zich via water en of wind, of in de haren van een insect en groeien uit na het vinden van een geschikte plek tot een nieuw mosje.
Wanneer je de natuur in gaat voor een wandeling, neem dan eens een loepje mee en bekijk eens een mos van heel dichtbij. Denk je dat je raar wordt aangekeken? Pak dan een loep en loop je eigen tuin in. Je zal versteld staan hoeveel mosjes er groeien.
Neem er eens wat tijd voor, wat een bijzondere wereld!
Tot de volgende keer, Ron
Ron Van Pol, voorzitter van Groen Hart Leudal, heeft sinds juni 2020 zijn eigen column bij DeltaLimburg.nl.
Kopfoto Leon van Lier|DeltaLimburg.nl
010622/HvL
